Mądre powtórki - klucz do skutecznej nauki języków obcych

Każdy, kto kiedykolwiek uczył się języków obcych zna to uczucie: po kilku tygodniach nauki nowe słownictwo czy zasady gramatyczne zaczynają się „ulatniać” i trudno przypomnieć sobie słowa, które już znaliśmy. Pewnym pocieszeniem jest, że nie wynika to z naszego braku talentu do języków. Opanowane wcześniej słownictwo i reguły gramatyczne uciekają nam za sprawą naturalnego procesu zapominania, który dotyka nas wszystkich bez wyjątku. Jest jednak jeszcze jedna dobra wiadomość. Proces ten możemy skutecznie spowalniać i nawet odwracać dzięki odpowiednio zaplanowanym powtórkom i sprawdzonym naukowo technikom uczenia się.

Dlaczego zapominamy?

Nasze mózgi zostały stworzone w taki sposób, by usuwać z „pamięci roboczej” informacje, które nie są regularnie przywoływane. Skoro nie używamy ich często, traktowane są jako nieistotne i jako takie zostają wykasowane, by zrobić miejsce na „nowe dane”. Na szczęście istnieją metody, które sprawiają, że zdobytą wiedzę możemy zapamiętać w sposób bardziej trwały – i doskonale sprawdzają się tu właśnie powtórki, czyli strategiczny element procesu uczenia się, który pozwala przenieść informacje z pamięci krótkotrwałej do długotrwałej. Badania w zakresie psychologii poznawczej jednoznacznie wskazują, że dobrze zaplanowane powtórki mają kluczowe znaczenie w procesie przyswajania języka obcego. Wiemy poza tym, że wielokrotne żmudne czytanie tego samego materiału daje raczej mizerne wyniki. Jak więc powtarzać, by zdobyta niemałym nakładem sił i środków wiedza została nam w głowach na dłużej? Oto kilka sprawdzonych technik, które - systematycznie stosowane - mogą przynieść prawdziwie spektakularne wyniki.

Retrieval Practice – przywoływanie informacji z pamięci

Jedną z najskuteczniejszych metod utrwalania wiedzy jest aktywne przywoływanie informacji z pamięci, zamiast biernego powtarzania materiału. Retrieval practice, czyli świadome zmuszanie mózgu do odnalezienia w pamięci danej informacji, polega na tym, by starać się przypomnieć sobie dane słowo, regułę czy konstrukcję językową - bez zaglądania do notatek czy podręcznika. Powtarzanie w ten sposób wpływa na proces zapamiętywania znacznie lepiej niż szukanie odpowiedzi w książce. Choć w ostatnich latach popularność zdobyła idea nauki łatwej, prostej i przyjemnej, prawda jest taka, że im bardziej zaangażujemy nasz mózg do pracy oraz im większy wykonamy wysiłek intelektualny, tym więcej zostanie nam w głowie. Dzieje się tak, bowiem aktywne przywoływanie uruchamia procesy mózgowe, które wzmacniają ślady pamięciowe. W badaniach wykazano, że osoby, które zamiast wielokrotnie czytać materiał, próbowały go samodzielnie odtworzyć (np. odpowiadając na pytania lub tworząc zdania), zapamiętują znacznie więcej niż osoby uczące się „pasywnie”.

Jak stosować przywoływanie w praktyce?

• Zamiast ponownie czytać słowniczek, spróbuj napisać z pamięci nowe słówka z poprzednich lekcji.
• Ucz się z fiszek w trybie aktywnym (np. wykorzystuj aplikacje, które ukrywają tłumaczenie, aż sam spróbujesz sobie przypomnieć).
• Zadawaj sobie pytania do tekstu, który przeczytałeś, i spróbuj odpowiedzieć na nie bez zaglądania do tekstu.

Spaced Repetition – powtórki rozłożone w czasie

To kolejna technika, której skuteczność została wielokrotnie potwierdzona badaniami. Zamiast uczyć się intensywnie jednego dnia, dużo efektywniej jest rozłożyć powtórki w czasie. Mózg „traktuje” informacje powtarzane wielokrotnie jako ważne i przechowuje je dłużej. Krzywa zapominania pokazuje poza tym, że większość nowo przyswojonej wiedzy znika już po kilku dniach, jeśli nie zostanie powtórzona. Regularne odświeżanie materiału w określonych odstępach czasu (np. po 1 dniu, 3 dniach, tygodniu, miesiącu) istotnie wpływa na utrwalenie informacji.

Jak to stosować w praktyce?

• Wykorzystuj aplikacje, które automatycznie planują powtórki w oparciu o Twoje odpowiedzi.
• Wracaj do starszych lekcji, nawet jeśli masz wrażenie, że „to już umiesz”.
• Twórz własne harmonogramy powtórek – i staraj się ich trzymać.

Interleaving – przeplatanie tematów

W odróżnieniu od tradycyjnego podejścia (np. jeden tydzień: czasy teraźniejsze, kolejny: przeszłe), metoda interleaving, czyli przeplatania tematów, polega na mieszaniu zagadnień w ramach jednej sesji nauki. Choć początkowo może się wydawać trudniejsza i wprowadzać pozorny chaos, w dłuższej perspektywie daje lepsze rezultaty, gdyż zmuszając mózg do przełączania się między różnymi zagadnieniami, aktywizujemy głębsze przetwarzanie informacji, a to sprzyja lepszemu zapamiętywaniu.

Jak to stosować w praktyce?

• W jednej sesji nauki powtarzaj różne czasy gramatyczne albo mieszaj tematyczne zestawy słownictwa.
• Jeśli masz dostęp do platform do nauki języka umożliwiających generowanie przekrojowych testów, staraj się sprawdzać w ten sposób swoją wiedzę z różnych bloków tematycznych.
• Korzystaj z ćwiczeń, które łączą różne typy zadań – np. czytanie, pisanie i mówienie związane z określonym tematem.

Podwójne kodowanie – łączenie słowa i obrazu

Kolejna metoda skutecznego powtarzania to podwójne kodowanie. Zgodnie z teorią podwójnego kodowania, informacje przedstawione w formie wizualnej i tekstowej są zapamiętywane skuteczniej. W kontekście nauki języka warto łączyć słówka z ilustracjami, diagramami czy mapami myśli.

Jak to stosować w praktyce?

• Twórz mapy pojęć z obrazkami.
• Ucz się słownictwa z ilustracjami (np. w aplikacjach lub podręcznikach).
• Korzystaj z notatek wizualnych (sketchnoting).

Siła skojarzeń – tworzenie własnych „haków (hacków :) pamięciowych”

W nauce języka ogromne znaczenie ma również tworzenie osobistych, często zabawnych lub absurdalnych skojarzeń. To technika, której skuteczność potwierdza zarówno psychologia poznawcza, jak i doświadczenia wielu poliglotów. Skojarzenia działają jak „haki”, na których zawieszamy nowe słowa — im bardziej oryginalne, tym trudniejsze do zapomnienia. Przykład? Włoskie poltrona (fotel) brzmi trochę jak „tron”, ale nie do końca — autorka niniejszego artykułu zapamiętała je dzięki skojarzeniu z „pół-tronem” (czyli czymś między zwykłym fotelem a tronem). Z kolei coltello (nóż) od razu przywołało obraz ziejącego żądzą mordu Otella z narzędziem zbrodni w dłoni. Podobnie,  pigro (leniwy) może przywołać obraz leniwej, grubej świnki (pig po angielsku), która leży i nic nie robi. Z kolei angielskie lend i borrow, które zazwyczaj mylą się Polakom, można zapamiętać dzięki autorskiemu skrótowi LGBT – Lend = Give = Borrow = Take, który pozwala błyskawicznie skojarzyć, że lend to „dawać”, a borrow to „brać”. Takie własne skojarzenia angażują wyobraźnię, emocje i humor, a to właśnie one najbardziej wzmacniają pamięć i bardzo przydają się przy powtórkach.

Podsumowując:

• Planuj powtórki z góry. Nie czekaj, aż „coś się zapomni” – zaplanuj, kiedy wrócisz do materiału z danej lekcji.
• Korzystaj z technologii. Wybieraj aplikacjie, które automatycznie zarządzają harmonogramem powtórek.
• Rób notatki, by móc do nich wracać. Zamiast przepisywać definicje, zapisuj przykłady użycia, pytania, które możesz sobie zadawać podczas powtórki.
• Testuj się regularnie. Samodzielne sprawdziany, quizy, krótkie testy — to nie tylko forma oceny, ale przede wszystkim technika nauki
• Mów na głos. Podczas powtórek staraj się mówić całymi zdaniami, opisywać ilustracje lub streszczać przeczytane teksty. To utrwala struktury językowe i przygotowuje Cię do realnych sytuacji komunikacyjnych.

Mówi się czasem, że jesteśmy sumą naszych nawyków i jest w tym powiedzeniu sporo prawdy. W procesie uczenia się języków obcych kluczem do sukcesu jest regularność i różnorodność, postarajmy się zatem, by systematycznie powtórki weszły nam w krew. A przede wszystkim uczmy się mądrze -  niekoniecznie więcej, ale lepiej. Wówczas każdy nowy język, którego zechcemy się nauczyć,  stanie się bardziej osiągalny, zrozumiały i… przyjemny!